فیلم نهنگ؛ چرا وفاداری به منبع اقتباس همواره مطلوب نیست؟ - وبلاگ تور چین

به گزارش وبلاگ تور چین، نهنگ (The Whale) داستانی است که انگار در سینمای دارن آرونوفسکی (Darren Aronofsky) از قبل برای آن جایگاه ویژه ای رزرو شده بود. آرونوفسکی استاد پرداختن به داستان هایی شخصی با رویکردی آزاردهنده و تاریک است؛ داستان انسان های معتاد، کشتی گیری پا به سن گذاشته، پایکوب باله ای که علاقه ای دیوانه وار به بی نقص بودن دارد و در این مسیر روح و جسم خود را نابود می نماید. در لیست این افراد، مسلماً جای خالی مردی که به خاطر از دست دادن عشقش تا سر حد مرگ پرخوری نموده و از شدت اضافه وزن در حال مردن است حس می گردد.

در سینمای آرونوفسکی، همواره درد و رنج درونی به شکل مسائل جسمانی و فیزیکی خود را نشان می دهند. این یکی از موتیف های آثار او است و نهنگ هم شدیدترین مثال در این زمینه است.

نهنگ درباره مردی فوق العاده چاق به نام چارلی است که به صورت آنلاین ادبیات و انشانویسی درس می دهد، ولی آنقدر چاق است که وانمود می نماید وبکم اش خراب است و بنابراین شاگردان او نمی دانند او چه شکلی است. در اوایل فیلم ما زنی به نام لیز (Liz) را می بینیم که نزد چارلی می آید و از او مراقبت می نماید. پس از معاینه چارلی، لیز می فهمد که فشار خون او بسیار بالاست و اگر به زودی بیمارستان نرود، تا یک هفته دیگر خواهد مرد. ولی او ادعا می نماید که پولی ندارد و هیچ گاه نمی تواند بدهی های بیمارستان را پرداخت کند. ظاهراً او به مردن راضی است.

چارلی بسیار تنهاست. تنهایی او با انتخابی ساده در زمینه قصه گویی منتقل می گردد: کل زمینه مکانی قصه آپارتمان تاریک و دلمرده چارلی است. او نه از آپارتمان بیرون می رود، نه می تواند این کار را انجام دهد. ما در چند صحنه معدود فضای بیرون از آپارتمان چارلی را می بینیم و آن هم عمدتاً جلوی در خانه اوست که شخصیت های دیگر برای حرف زدن به آنجا می روند.

نور فیلم کم و فضای فیلم بسته است. حتی فیلم سعی ندارد از راه فلش بک زدن ما را از این آپارتمان ناخوشایند نجات دهد. به قول خود آرونوفسکی، چارلی مثل یک خورشید است و شخصیت های دیگر همانند قمرهایی دور او می چرخند. همه چیز روی او متمرکز است. ولی این خورشید به جای نور، ناخواسته از خود تاریکی ساطع می نماید.

از این نظر نهنگ از آن فیلم هاست که به شدت روی بازی نقش شخصیت اصلی وابسته است. اگر این فیلم بازیگری بی نقص برای ایفای نقش چارلی نداشت، با کله زمین می خورد، چون آنقدر شخصیت محور است که چیز دیگری برای عرضه نداشت. بیخود نیست که آرونوفسکی ده سال بود می خواست فیلم را بسازد، ولی به خاطر پیدا نکردن بازیگر مناسب ساخت آن را به تعویق می انداخت.

خوشبختانه این فیلم بازیگر مناسبش را پیدا نموده، چون برندون فریزر (Brandon Fraser) در نقش چارلی فوق العاده است. او در فصل جوایز سینمایی عملاً همه جوایز برترین بازیگر نقش اول مرد را سزاوارانه درو کرد. او با حرکت چشم ها، میمیک صورت و مهربانی و بی شیله پیلگی نهفته در چهره اش چارلی را شخصیتی به شدت قابل همذات پنداری جلوه می دهد. قابلیت او در این زمینه بسیار مهم است، چون اگر بازیگری ضعیف تر یا نامناسب تر نقش چارلی را بازی می کرد، او اصلاً در این حد همذات پندارانه از آب درنمی آمد. مثلاً در مقطعی قرار بود جیمز کوردون (James Cordon) نقش چارلی را بازی کند. تصور چارلی با بازی جیمز کوردون او را به شخصیتی کاملاً متفاوت تبدیل می نماید.

با این حال، اگر از برندون فریزر (و البته بازی خوب بازیگرهای دیگر) فاکتور بگیریم، نهنگ کمبودهای زیادی دارد که نمی توان نادیده گرفت.

اولین کمبود نهنگ ماهیت آن به عنوان اقتباسی از یک نمایش نامه به همین نام اثر سموئل دی هانتر (Samuel D. Hunter) است. در یوتوب کلیپی از اجرایی از نمایش موجود است و از این کلیپ معین است که فیلم اقتباسی به شدت وفادارانه است. عملاً همه دیالوگ های آن بدون تغییر از نمایش نامه گرفته شده اند.

به طور کلی، وفاداری به منبع اقتباس امری پسندیده است، ولی این فیلم از این قاعده مستثنی است، چون نهنگ از آن تیپ نمایش نامه هاست که به شدت حالتی نمایش نامه گونه دارد؛ خصوصاً از آن تیپ نمایش نامه هایی که انگار یک دانشجو (هرچند یک دانشجوی بااستعداد) آن را نوشته است و در آن همه ویژگی های پایه داستان (مثل درون مایه، سمبولیسم، پیغام اخلاقی، گذشته شخصیت ها و…) به شکلی گل درست دودستی تحویل مخاطب داده می شوند.

این دقیقاً بزرگ ترین مشکل نهنگ است. فیلم کم عمق است؛ و این تقصیر خودش نیست، چون از یک نمایش نامه کم عمق اقتباس شده است. وقتی نهنگ را تا آخر دیدن کنید، هیچ نکته یا زیرلایه معنایی ای وجود ندارد که خود فیلم به آن نپرداخته باشد و هیچ سوالی نیست که بی پاسخ بماند.

حتی انتها فیلم هم یک انتها قطعی و ساده است که اگر بخواهیم روراست باشیم، نوعی خوش بینی زورچپانی شده در آن جاری است که با بقیه جنبه های دیگر فیلم جور نیست؛ انگار که نویسنده خودش هم می خواهد در توهمات خوش بینانه چارلی درباره خوب بودن دخترش سهیم گردد، به جای این که به عنوان یک نویسنده، دیدگاهی بی طرفانه به این موضوع داشته باشد. انتها مناسب برای این داستان باید تاریک تر می بود.

از دیگر جنبه های مشکل دار فیلم هم می توان به شخصیت الی (Ellie)، دختر چارلی و توماس (Thomas)، پسری که برای تبلیغ مذهب مورمونیسم در خانه چارلی را می زند اشاره نمود. مشکل الی این است که شخصیتی بیش ازحد بزرگنمایی شده دارد و به اصطلاح ورپریدگی او کاریکاتورگونه به نظر می رسد. این هم یکی دیگر از مسائلی است که به خاطر اقتباس یک نمایش نامه در قالب فیلم ایجاد شده، چون نمایش نامه اصولاً برای اجرا در تئاتر نوشته شده و بازی ها و دیالوگ های اغراق آمیز و اکسپرسیو در تئاتر مرسوم تر هستند، در حالی که همان بازی و دیالوگ در بستر فیلم ممکن است عجیب و نامانوس به نظر برسد. برای شخصیت الی، این رخ داده. البته مشکل سیدی سینک (Sadie Sink) نیست که انصافاً نقش الی را به برترین شکل بازی می نماید؛ مشکل شیوه نوشته شدن شخصیت است.

کتاب نمایشنامه نویسی اثر آنجلو پارا

16 %

130,000

109,000 تومان

مشاهده و خرید

مشکل شخصیت توماس هم این است که به شدت تک بعدی است و اصولاً هیچ هدف وجودی ای فراتر از عمق بخشیدن به چارلی ندارد. حضور او در داستان مثلاً قرار است جنبه های مذهبی و عقیدتی چارلی را برای ما برملا کند، ولی او این کار را به شکلی دم دستی انجام می دهد و در آخر هم نقش او در داستان به یک کارکرد بسیار ساده تقلیل پیدا می نماید: دختر چارلی یک کار بد در حق او انجام می دهد، اما کار بد او به شکلی غیرمنتظره و ناخواسته به نفع توماس تمام می گردد و این تصور را در فکر چارلی ایجاد می نماید که دخترش آدم بدی نیست و واقعاً از اول خیر توماس را می خواسته. در نهایت داستان با قوس داستانی توماس و خوب یا بد بودن الی کار خاصی انجام نمی دهد و این بخش از داستان خام و ناتمام به نظر می رسد.

به طور کلی، نهنگ به عنوان یک فیلم مشکل خاصی ندارد و بیشتر مسائل به خود نمایش نامه برمی گردند؛ ولی بی مشکل بودن فیلم به خاطر عدم بلندپروازی آن است و این خودش یک مشکل بزرگ است، خصوصاً برای کارگردان صاحب سبکی چون آرونوفسکی. اگر آرونوفسکی تصمیم می گرفت به جای اقتباس مستقیم نهنگ، صرفاً از آن الهام بگیرد و اثری سینمایی تر بسازد، شاید نهنگ به مراتب فیلم بهتری از آب درمی آمد. مقایسه نهنگ با فیلم پدر (The Father) با بازی آنتونی هاپکینز شاید منظور را بهتر بیان کند. پدر هم مثل نهنگ اقتباسی از یک نمایش نامه با تمرکز روی شخصی مشکل دار و با تعداد شخصیت های کم است. پدر طوری کارگردانی و تدوین شده که شما به عنوان دیدنچی می توانید زوال عقل شخصیت اصلی را به طور عینی به وسیله قطعی صحنه ها و گیج کننده بودن تدوین فیلم با پوست و گوشت و خون حس کنید. کوشش کارگردان پدر برای سینمایی سازی نمایش نامه جواب داده بود، در حالی که جای خالی کوششی مشابه در نهنگ حس می گردد.

تصمیمی که می توانست نهنگ را به عنوان یک فیلم به اثری به مراتب جالب تر تبدیل کند، تغییر دادن اولویت های آن بود. در حالت فعلی فیلم، چالش های زندگی چارلی به عنوان شخصی بسیار چاق در اولویت دوم قرار گرفته است؛ اولویت اول پرداختن به رابطه او با دخترش و روان زخمی است که به خاطر از دست دادن آلن (Alan)، معشوقه سابقش تجربه نموده. در واقع تمرکز فیلم روی این جنبه دراماتیک و رابطه محور آنقدر زیاد است که با تغییر دادن چند صحنه، می شد مشکل چاقی و پرخوری او را با یک نوع اعتیاد دیگر جایگزین کرد، بدون این که به داستان اصلی لطمه بخورد.

اگر چالش های زندگی چارلی به عنوان فردی بسیار چاق و پرخور در اولویت اول قرار می گرفت و چالش های دراماتیک زندگی او به پس زمینه منتقل می شد (طوری که برخی مسائل را به وسیله اشارات غیرمستقیم بفهمیم)، نهنگ می توانست فیلمی به مراتب اثرگذارتر و به یادماندنی تر باشد. همین حالایش هم درخشان ترین صحنه های فیلم، قسمت هایی هستند که در آن ها چالش های زندگی چارلی به شکلی کاملاً بصری و بدون دیالوگ به تصویر کشیده می شوند؛ مثل افتادن کلید روی زمین و عدم توانایی او برای برداشتن آن، تقلای او برای رفتن به دستشویی و پرخوری های او پس از جریحه شدن احساساتش (که به طور عجیبی پدیده خوردن را خشونت آمیز و آزاردهنده جلوه می دهند). در این صحنه های کوتاه است که می توان چشمه هایی از نبوغ آرونوفسکی به عنوان فیلمساز را دید، وگرنه باقی فیلم متعلق به برندون فریزر و سموئل دی هانتر است.