درخت کمک بنشان - وبلاگ تور چین

به گزارش وبلاگ تور چین، روز به روز طبیعت ایران از درختان تهی تر می گردد، آمار آتش سوزی های سالانه را که چندین هزار هکتار جنگل را سیاه می نماید که بگذاریم کنار، شرایط قاچاق چوب درختان آن طور که مسوولان می گویند رسیده است به جا به جایی با آمبولانس و اتوبوس.

به این مفهوم که سودجویان آن قدر به جان درختان افتاده اند که آن را با آمبولانس جا به جا می نمایند. در این آشفته بازار اما پویشی به راه افتاده که قرار است در یک سال یک میلیون درخت به طبیعت ایران هدیه دهد و آن طور که مسوولانش می گویند این تعداد در سال آینده اگر با همین فرایند پیش برود به پنج میلیون نهال در سال می رسد و افق نگاه این پویش در سال 1404 این است که به کاشت 100 میلیون درخت در ایران برسند.

پویش ملی درخت یاری تنها یک حرکت زیست محیطی نیست و جنبه های آشکار معیشتی هم دارد و در همین شروع کار قرار است از 5000 خانواده کم برخوردار حمایت کند.

در همین فاصله چند ماهه از اجرایی شدن این پویش ملی هم نزدیک به 250 گروه مردمی، جهادی، خیریه، مسجد، سازمان های مردم نهاد و البته هیات مذهبی با این پویش همکاری می نمایند.

هدف اولیه این پویش، کاشت یک میلیون نهال مثمر و بومی در سراسر کشور است اما تاکید بر بومی بودن این درختان مبتنی بر چه سازوکاری است؟ آیا هویت زیست محیطی شهرهای ایران هم تغییر نموده است؟ آیا می توانیم بسیاری از آفت های زیست محیطی چند دهه اخیر ایران را هم پای این تغییر هویت زیست محیطی شهرها بنویسیم؟ مهم تر از همه اینها این که چطور می توان با کاشت درخت از خانواده های کم برخوردار حمایت کرد؟

درخت یاری از کجا پا گرفت؟

جمعیت درختکارانی که پویش ملی درخت یاری را اجرایی نموده حاصل کار اندیشکده ای با نام اندیشکده تهدیدات زیستی آینده بود،البته با تلفیق ایده های این اندیشکده با بازوی اجرایی به نام گروه های جهادی.

سجاد باقری، دبیر جمعیت درخت یاران در رابطه با چگونگی شکل گیری این پویش به جام جم می گوید: جمعیت درخت یاران محصول تلفیق حرکت های جهادی و اندیشکده ای در حوزه های زیستی است که هسته اولیه آن را اندیشکده تهدیدات زیستی آینده و جمعیت جهادگران جوان بنیان نهاده اند و به تدریج با طرح مسائل خود در میان گروه های جهادی و مردمی، شبکه ای از گروه های مردمی و زیست محیطی را با خود همراه کرد که به این طریق بازوهای اصلی جمعیت درخت یاران شکل گرفت.

با توضیحات سجاد باقری می توان متوجه شد پشت این اراده جهادی یک کار مطالعاتی اجرا شده بود. اما چقدر این تلفیق در رسیدن به نتایج مورد نظر پویش که یاری به معیشت است، می تواند مؤثر باشد؟ دبیر جمعیت درخت یاران می گوید: به عنوان مثال مشاهده می کردیم عملیات همین روز درختکاری تنها محدود شده است به یکسری کارهای نمایشی که هیچ اتفاقی را رقم نمی زند و جامعه هدفی ندارد. سعی کردیم اتفاق را به صورت تخصصی در ریل درست آن بیندازیم. همین جا این ایده به ذهن رسید که فرآیند درختکاری باعث یاری به گروه هدفی باشد و همین اراده معطوف به ایجاد اشتغال یا حمایت از خانواده های کم برخوردار گردد. این کار علاوه بر توانمندسازی آن خانواده می تواند در حوزه محیط زیست کشور با وجود داشتن یک متولی مؤثر باشد.

کاشت درخت و بهبود معیشت

در گفته های سجاد باقری به جام جم و در نشست های مختلف این پویش تاکید فراوانی به محور محرومیت زدایی این پویش ملی شده است.

در آمارهای ارائه شده توسط این پویش ملی گفته شده در این طرح حدود 5000 خانواده کم برخوردار از منافع پایدار کاشت درخت های این طرح سود خواهند برد اما سوال این است که کاشت درخت چطور می تواند معیشت یک خانواده را متحول کند؟ یا مهم تر این که اساسا این فرآیند چطور کار می نماید؟

سجاد باقری، دبیر جمعیت درخت یاران می گوید: گروه های جهادی که در مناطق خودشان در استان های مختلف مستقر هستند و اشراف خوب اطلاعاتی نسبت به اقلیم، نوع کشت و دانش بومی آن منطقه و علاوه بر آن تعامل خوبی با سازمان هایی همچون کمیته امداد امام(ره)، بهزیستی و جهاد کشاورزی دارند و البته در شناسایی افراد نیازمند در این حوزه چند گام جلوتر هستند یک ارائه درخواست به ما می دهند تا ما تامین نهال برای آنها انجام بدهیم.

گروه های جهادی درحوزه عملیاتی قرار است بستر این کار را آماده نمایند اما باز هم سوال پیشین پابرجاست که این طرح چطور به معیشت این خانواده ها یاری می نماید؟

باقری به جام جم می گوید: این گروه ها با سازمان های مختلف تفاهم نامه هایی برای آزادسازی زمین هایی برای واگذاری به محرومان یا آبیاری زمین های مورد نظر صورت می دهند. ما سعی کردیم در سال اول که گام اول این پویش است برای کشاورزان و روستاییانی این کار را انجام بدهیم که یک دانش اولیه از حوزه کشاورزی هم داشته باشند یا زمینه آموزش پذیری آنها کمی بالاتر باشد.

آن طور که او به جام جم می گوید، هدف این است که حدود 80 هزار گروه جهادی خوب در فاز نخست شناسایی شوند و آنها را در فصل هایی که عملیات کشت وجود ندارد و وقت کاشت هم نیست به این مناطق بفرایند و یک سری آموزش های تخصصی به افراد بدهند تا آماده شوند وارد فاز اصلی کار که حرکت به سمت کاشت صد میلیون نهال است، بشویم.

محمد ناصری فر، مسؤول هنری و رسانه ای پویش درخت یاری هم می گوید: در تفاهم نامه ای که با درخت یاران به امضا می رسد، قید شده است که 10 درصد از محصول درختان به نیازمندان اختصاص می یابد و بقیه محصول آن متعلق به خود شخص است و به این طریق مسؤولیت پذیری در قابل نگهداشت درختان هم جدی تر می گردد.

درخت یاری قرار است چه کند؟

پویش ملی درخت یاری با شعار درختکاری برای یاری است. درختکاری برای یاری هم آن طور که دبیر جمعیت این پویش به جام جم می گوید بر دو حوزه راسخ است؛ یکی حوزه های معیشتی و دیگری زیست محیطی. بستر عملیاتی آن هم مبتنی بر استفاده از گروه های مردمی و جهادی در راستای خدمات اجتماعی در حوزه های کشاورزی و محیط زیستی است.

محور معیشتی این پویش مبتنی بر استفاده از طرفیت گروه های جهادی در راستای توانمندسازی نواحی روستایی و احداث باغات است.

او به جام جم می گوید: برآوردهای ما نشان می دهد اگر بین 100 تا 300 نهال مثمر را بتوانیم به یک خانواده با یک آموزش اولیه اهدا کنیم در حقیقت توانسته ایم به خوداتکایی آن خانواده در این راستا یاری کنیم. علاوه بر این که در فرآیند توسعه ملی کشور تولیدات باغی ما باید دوبرابر میزان تولیدات فعلی باشد که هدف گذاری 1404 ما کاشت حدود 100 میلیون درخت در کشور است.

گام اولیه ما با کوشش برای کاشت یک میلیون درخت شروع شده و قرار است در سال دوم با توجه به آسیب شناسی که صورت می گیرد وارد یک فرآیند کاشت پنج میلیون درخت می شویم. یکی از تاکیدات این پویش بر کاشت درخت های مثمر است؛ از وحید جلال پور، دبیر پویش ملی درخت یاری درباره کارنمودهای این درختان در راستای این پویش می پرسیم.

او معتقد است: نوآوری و کارآفرینی، محرومیت زدایی، کاهش آلودگی های هوایی و صوتی، تزریق آرامش روانی به جامعه، ارتقای سرانه فضای سبز و زیباسازی، سایه سازی در شهر، کنترل قیمت تولیدات باغی به وسیله افزایش سطح زیر کشت و کاهش فرسایش خاک از فواید کاشت این درختان مثمر بومی است.

کاهش تنوع زیستی شهرها

دیگر محور مورد اشاره در پویش ملی درخت یاری معطوف به تاثیرات زیست محیطی آن است؛ البته بدیهی است کاشت درخت در بهبود شرایط سرانه فضای سبز تاثیرات بسیاری دارد اما سعی این پویش در این است که این کار را به صورت هدفمند انجام دهد.

در این میان اما مفهوم جالب توجهی به چشم می آید؛ مفهومی به نام هویت زیست محیطی شهرها نکته ای که مسوولان این پویش ملی معتقدند سال هاست که دستخوش تغییرات نگران نماینده ای شده و پیامدهای آن می تواند بسیار آسیب زننده باشد.

سجاد باقری معتقد است بی توجهی به حوزه محیط زیست طی سال های گذشته آسیب های فراوانی را به زیست بوم ایران واردنموده که سرعت بیابان زایی بیش ازحد، معضل گردوغبار و فرونشست زمین در کشور که در صدر فرونشست های دنیا است، فقط نمونه هایی از این بی توجهی به محیط زیست کشور است که افزایش پوشش گیاهی و سطح زیرکشت درختان مثمر و بومی حلقه ای از فعالیت های لازم برای احیای زیست بوم ایران را فراهم می نماید. خلأ دیگر مورد اشاره او اما همان تغییر الگوهای زیستی است. او به جام جم می گوید: در کل کشور یک الگوی زیستی در حال پیاده شدن است که همانند فرهنگ و حتی ساختمان سازی ما وارداتی است؛ مساله ای که کل محیط زیست ما را تهدید می نماید.

نمونه آشکار گفته های او در شهر تهران کاشت درخت توت در پایتخت است. طغیان سفیدبالک ها در چند سال گذشته که باعث آسیب هایی در حوزه سلامت و البته مزاحمت شهفرایندان شده بود به دلیل همین الگوی اشتباه بوده چرا که این سفیدبالک ها آفت اصلی درختان توت است؛ البته به باور سجاد باقری کاهش تنوع زیستی طی یک دهه در تهران هم از دلایل دیگر بروز چنین چالش هایی بوده است.

او به ما می گوید: علاوه بر آن ما شاهد کاهش تنوع زیستی طی یک دهه در تهران بودیم. به این مفهوم که ما درخت توت را آوردیم در تهران به عنوان یک گونه غالب معرفی کردیم در حالی که آفت اصلی این درختان همین سفیدبالک هایی بودند که سال ها باعث مزاحمت شهفرایندان شده بودند. وقتی ما یک اکوسیستم را به هم می زنیم و باعث کاهش تنوع زیستی در یک منطقه می شویم باید منتظر پیامدهای این چنین آن هم باشیم.

وقتی محیط زیست غرب زده می گردد

هویت بومی محیط زیست بحث جالب توجهی است آن هم وقتی که بدانیم این تغییر هویت تنها شمایل فضای سبز شهرها را تغییر نمی دهد و می تواند آسیب های بسیار بیشتری به همراه داشته باشد؛ آسیب هایی که چند سالی است نشانه هایش در بعضی شهرها آشکار شده است.

مثال برای تغییر هویت زیست محیطی شهرها فراوان است برای نمونه درخت زیتون درخت بومی شهرستان ری بوده که در حال حاضر هیچ جایگاهی در این منطقه ندارد اما جالب این که در کنار تغییر شگفت نسخه هایی برای آن تجویز می گردد که آنقدر اشتباه است که به قول سجاد باقری گمان می رود مافیایی در اصرار به این اشتباه وجود داشته باشد. به عنوان مثال برای مبارزه با سفیدبالک ها از سوی شهردار یکی از مناطق تهران پیشنهاد کاشت درخت پالونیا شده بود.

پالونیا از درختان خیلی مناسب برای جنگل کاری سریع، توسعه فضای سبز شهری و روستایی است اما مبتنی بر زیست بوم ایرانی نیست که در کمربند خشکسالی واقع شده است؛ چرا که درخت پالونیا یک درخت به شدت آب بر است و اگر پروتکل های زیستی این درخت را مشاهده کنید متوجه می شوید این درخت در یک یا دوسالگی خودش سرعت 35کیلومتری باد را نمی تواند تحمل کند. با کاشت آن در پارک های تهران کافی است یک توفان با سرعت 60کیلومتر بیاید تا تمام زحمات کاشت آن در کمتر از چند دقیقه از بین برود.

دبیر جمعیت درخت یاران معتقد است این الگوهای اشتباهی محدود به تهران نمی گردد؛ به عنوان مثال در جنوب کشور می بینیم درختی به نام کنوکارپوس به شدت گسترش پیدا نموده است.

در حالی که این درختان همواره سبز و مقاوم و پرطرفدار در مناطق جنوبی منابع آب، زمین کشاورزی، خاک و تاسیسات آبیاری را نابود می نماید.

سجاد باقری می گوید: این تنها مشکل درختان کنوکارپوس نیست، بحث های مطالعاتی که اجرا شده نشان می دهد اتفاقا کاشت و گسترش این درخت در کراچی پاکستان علاوه بر این مسائل، باعث آلرژی زایی هم شده است، دقیقا مشابه اتفاقی که در منطقه اهواز رخ می دهد. به این مفهوم که متهم اصلی آلرژی زایی جنوب همین درخت کنوکارپوس است. سازمان های محیط زیست هم پذیرفته اند اگر این درخت به موقع هرس نگردد گرده های آن باعث آلرژی زایی شده و یک بارندگی معمولی یا رطوبت بالا در این مناطق باعث مراجعه تعداد زیادی به بیمارستان ها می گردد.

میثم اسماعیلی - جامعه / روزنامه وبلاگ تور چین